Story

Het was een zinderende julimiddag toen de jaarlijkse halve marathon van de Veluwse Duinen van start ging. De zon stond hoog aan de hemel en brandde genadeloos fel.
Toch stonden er honderden lopers aan de start. Ook Lisa, 25 jaar, was daarbij samen met haar vriend Bart. Lisa had al vaker hele en halve marathons gelopen en wist hoe ze in de verschillende weersomstandigheden haar energie moest doseren. Bart, 26 jaar, was minder ervaren, maar bloedfanatiek. Dat was bij de start goed te merken. Na vijf kilometer lopen liep hij zeker honderd meter voor Lisa uit.
Lisa bleef haar eigen tempo aanhouden. Ze voelde de warmte als een deken op haar drukken en het zweet prikte in haar ogen. Ze wist dat zolang ze bleef drinken en haar hartslag in de gaten hield, ze het wel redt.

Na ongeveer 15 kilometer begon het parcours licht te stijgen. Lisa haalde enkele lopers in die duidelijk last hadden van de warmte en aan het wandelen waren. De zon brandde inmiddels loodrecht boven hun hoofden. En toen zag ze Bart.

Bart stond langs de kant van de weg met een vuurrood gezicht. Zijn ademhaling was gejaagd en hij zag er vermoeid en slap uit.
“Bart!”, riep Lisa. Hij draaide zich langzaam naar haar toe. Zijn blik was glazig.
“Ik…ik voel me niet goed”, zei hij.
Lisa voelde aan zijn huid die vreemd droog aanvoelde. Niet plakkerig, zoals je bij zweten zou verwachten. Alarmbellen gingen bij haar af. Dit is hittestuwing dat kan overgaan in een levensbedreigende hitteberoerte. Barts lichaam is niet langer in staat om de warmte af te voeren en zijn lichaamstemperatuur loopt op tot boven de 41 graden.
Snel zet ze hem in de schaduw. Bart is nog goed bij bewustzijn en dus geeft ze hem te drinken en gelijktijdig koelt ze hem met haar bidon. Ook alarmeert ze het EHBO-team, die de eerste hulp verder overneemt. Lisa kreeg van het EHBO-team een compliment over hoe ze gehandeld heeft.
Lisa besloot om de wedstrijd niet uit te lopen, hoewel ze niet ver meer van de finish was.
Zonde, zouden sommigen het vinden, maar voor Lisa was het duidelijk: sommige overwinningen zitten niet in de eindtijden, maar in op tijd stoppen.

Hitte-uitputting of hittestuwing ontstaan bij zeer warm weer of bij zware inspanningen als het slachtoffer te warm is gekleed. Het lichaam kan zijn warmte niet goed kwijt. Door zweten ontstaat er een tekort aan vocht en zouten in het lichaam en treden er klachten op zoals hittekramp, vermoeidheid en soms een snelle hartslag.
Hitte-uitputting en hittestuwing kunnen overgaan in een levensbedreigende hitteberoerte. Bij een hitteberoerte is de lichaamstemperatuur opgelopen tot boven de 41 graden Celsius en is het bewustzijn gestoord geraakt. Het lichaam is niet langer in staat om de warmte af te voeren. De hoge lichaamstemperatuur bij een hitteberoerte zorgt voor ernstige schade aan weefsels en organen en voor een verstoring aan de vitale functies (hersenfunctie, ademhaling en bloedsomloop). Als er niet snel wordt ingegrepen zal het slachtoffer overlijden.

Er zijn twee soorten hitteberoerten: de klassieke en de inspanningsgerelateerde.

De klassieke hitteberoerte treedt op als het lichaam onvoldoende geacclimatiseerd is en wordt vaak gezien tijdens een hittegolf bij ouderen met een slechte conditie die medicatie gebruiken. Onlangs (10 juli 2025) heeft de VN Milieu organisatie UNEP (United Nations Environment Programme) een rapport uitgebracht waarin aangegeven staat dat wereldwijd mensen van 65 jaar en ouder steeds vaker worden blootgesteld aan extreme temperaturen. Het aantal sterfgevallen onder 65-plussers is als gevolg van extreme hitte sinds de jaren 90 van de vorige eeuw met 85% gestegen.

De inspanningsgerelateerde hitteberoerte komt voor bij meestal jonge (gezonde) mensen tijdens of na hevige inspanning, zoals hardlopers van een (halve) marathon of militairen tijdens marsen met bepakking.
Een berucht voorbeeld van een hitteberoerte speelde zich af tijdens de Olympische Spelen van 1984 in Los Angeles. De Zwitserse atlete Gabriela Andersen – Schiess schokte de wereld door haar dramatische finish. Door oververhitting strompelde, zwalkte en stortte bijna in van de hitte, maar ze weigerde hulp te accepteren en kwam tot ontzetting van het publiek, zwalkend over de finish. Voor de beelden zie hier.

Op 18 september 2016 stierf hardloopster Caroline Goedhart aan een hitteberoerte tijdens de Dam tot Damloop. De eerste hulpverlening schoot hier ernstig tekort en dit was aanleiding voor de invoering van de Veldnorm Evenementenzorg.
Het BNN/VARA programma Zembla heeft hierover een uitzending gemaakt. Het programma kun je hier terug zien.
Een must voor elke eerste hulpverlener en instructeur, die zich de vraag mogen stellen: Kan mij als eerstehulpverlener (of kunnen mijn cursisten) dit ook gebeuren?

Hitte is niet goed voor je gezondheid. Gelukkig zijn er veel dingen die je zelf kunt doen om koel te blijven. Het is belangrijk om voldoende water te drinken. Elk uur een glas. Ook wanneer je geen dorst hebt! Neem ook voldoende water mee als je de deur uit gaat. Draag lichte, luchtige kleding, een zonnehoed en zonnebril.
Blijf overdag zoveel mogelijk in de schaduw. Doe inspannende dingen op de koelere momenten in de ochtend of avond. Als je wilt ontspannen, kun je het beste een koele plek opzoeken. Een lauwe douche of een voetbad kunnen ook voor verkoeling zorgen.
Belangrijk is ook om je woning koel te houden. Door de gordijnen dicht te houden, houd je de zon buiten. Elektrische apparaten gebruiken ook warmte. Beperk het gebruik hiervan. Zet ramen en deuren open wanneer het buiten koeler is dan binnen. Dan kan het huis afkoelen. Meer informatie over wat je kunt doen bij hitte vind je in het Nationaal Hitteplan op de website van het RIVM.

Tot slot: Zorg voor elkaar! Kinderen, oudere mensen en mensen met een chronische ziekte zijn extra gevoelig voor hitte. Let op deze mensen en kijk of ze hulp nodig hebben.